1. Sowadylanda ýylylyk stres (Esasy sebäp)
Birleşdirilen kwars birmeňzeş bolmadyk temperatura şertlerinde stres döredýär. Islendik temperaturada, birleşdirilen kwarsyň atom gurluşy birneme "optimal" giňişlik konfigurasiýasyna ýetýär. Temperaturanyň üýtgemegi bilen atom aralygy şoňa görä üýtgeýär - adatça termiki giňelme diýilýär. Birleşdirilen kwars deň derejede gyzdyrylanda ýa-da sowadylanda, birmeňzeş däl giňelme ýüze çykýar.
Malylylyk stres, adatça has yssy sebitler giňeljek bolanda ýüze çykýar, ýöne töweregindäki sowuk zolaklar bilen çäklendirilýär. Bu, adatça zyýan bermeýän gysyjy stres döredýär. Aýnany ýumşatmak üçin temperatura ýeterlik derejede ýokary bolsa, stres ýeňledilip bilner. Şeýle-de bolsa, sowadyş tizligi gaty çalt bolsa, ýelimlilik çalt ýokarlanýar we içerki atom gurluşy peselýän temperatura bilen wagtynda sazlanyp bilmeýär. Bu, döwülmegine ýa-da şowsuzlyga sebäp bolmagy ähtimal dartyş stresine getirýär.
Şeýle stres, temperaturanyň peselmegi bilen güýçlenýär we sowadyş işiniň ahyrynda ýokary derejelere ýetýär. Kwars aýnasynyň 10 ^ 4.6-dan ýokary ýapyşyklyga ýetýän temperaturasyna “diýilýärdartyş nokady. Bu pursatda materialyň ýelimliligi şeýle bir ýokary welin, içerki stres täsirli gulplanýar we indi dargap bilmeýär.
2. Faza geçişinden we strukturalaýyn dynç alyşdan stres
Metastable gurluş rahatlygy:
Eredilen ýagdaýynda, birleşdirilen kwars ýokary derejede tertipsiz atom gurluşyny görkezýär. Sowadylandan soň atomlar has durnukly konfigurasiýa tarap dynç alýarlar. Şeýle-de bolsa, aýna ýagdaýyň ýokary ýapyşygy atomyň hereketine päsgelçilik döredýär, netijede içerki gurluş bolup, dynç alyş stresini döredýär. Wagtyň geçmegi bilen bu stres ýuwaş-ýuwaşdan çykyp biler, bu belli bir hadysadyraýna garramak.
Kristalizasiýa tendensiýasy:
Eger birleşdirilen kwars belli bir temperatura aralygynda (kristallaşma temperaturasynyň golaýynda) uzak wagtlap saklansa, mikrokristalizasiýa bolup biler, mysal üçin, kristobalit mikrokristallarynyň ýagmagy. Kristal we amorf fazalaryň arasyndaky göwrümli gabat gelmezlik döredýärfaza geçiş stres.
3. Mehaniki ýük we daşarky güýç
1. Gaýtadan işlemekden stres:
Kesmek, üwemek ýa-da ýuwmak wagtynda ulanylýan mehaniki güýçler ýerüsti panjaranyň ýoýulmagyny we gaýtadan işleniş stresini döredip biler. Mysal üçin, ýylmaýjy tigir bilen kesilende, lokallaşdyrylan ýylylyk we gyradaky mehaniki basyş stresiň konsentrasiýasyna sebäp bolýar. Burawlamakda ýa-da çukurlamakda nädogry usullar, çatryklarda stres konsentrasiýasyna sebäp bolup biler, bu ýaryş nokady bolup hyzmat edýär.
2. Hyzmat şertlerinden stres:
Gurluş materialy hökmünde ulanylanda, birleşdirilen kwars basyş ýa-da egilmek ýaly mehaniki ýükler sebäpli makro masştably stresleri başdan geçirip biler. Mysal üçin, kwars aýna gaplary agyr mazmuny saklanda egilmek stresini döredip biler.
4. malylylyk zarbasy we çalt temperaturanyň üýtgemegi
1. Çalt gyzdyrmakdan / sowatmakdan dessine stres:
Birleşdirilen kwarsda ýylylyk giňelme koeffisiýenti (~ 0,5 × 10⁻⁶ / ° C) bar bolsa-da, çalt temperaturanyň üýtgemegi (meselem, otag temperaturasyndan ýokary temperatura çenli gyzdyrmak ýa-da buz suwuna çümmek) henizem ýerli temperatura gradiýentlerine sebäp bolup biler. Bu gradiýentler birden ýylylyk giňelmegine ýa-da gysylmagyna sebäp bolup, derrew termiki stres döredýär. Adaty mysal, termiki zarba sebäpli laboratoriýa kwars programma üpjünçiliginiň döwülmegi.
2. Tigirli ýylylyk ýadawlygy:
Peç astyndaky ýa-da ýokary temperaturaly penjireler ýaly uzak möhletli, gaýtalanýan temperatura üýtgemelerine sezewar bolanda, birleşdirilen kwars siklik giňelýär we gysylýar. Bu ýadawlyk stresiniň ýygnanmagyna, garramagy çaltlaşdyrmagyna we ýarylmak töwekgelçiligine getirýär.
5. Himiki taýdan döredilen stres
1. Poslama we dargamak stres:
Birleşdirilen kwars güýçli gidroksidi erginler (meselem, NaOH) ýa-da ýokary temperatura kislotaly gazlar (meselem, HF) bilen gatnaşyga girende, ýeriň poslamagy we dargamagy ýüze çykýar. Bu gurluş birmeňzeşligini bozýar we himiki stres döredýär. Mysal üçin, aşgar poslama ýerüsti ses üýtgemegine ýa-da mikrokragyň döremegine sebäp bolup biler.
2. CVD-e sebäp bolan stres:
Örtükleri (meselem, SiC) birleşdirilen kwarsda goýýan himiki bug çöketligi (CVD) amallary, iki materialyň arasynda ýylylyk giňelme koeffisiýentleriniň ýa-da elastik modulynyň tapawudy sebäpli interfeýsara stres döredip biler. Sowadylanda bu stres örtügiň ýa-da substratyň delaminasiýasyna ýa-da ýarylmagyna sebäp bolup biler.
6. Içerki kemçilikler we hapalyklar
1. Köpürjikler we goşmaçalar:
Eremek döwründe girizilen galyndy gaz köpürjikleri ýa-da hapalar (mysal üçin, metal ionlary ýa-da eremedik bölejikler) stres konsentratorlary bolup biler. Bu goşulmalar bilen aýna matrisanyň arasyndaky termiki giňeliş ýa-da çeýeligiň tapawudy lokallaşdyrylan içki stres döredýär. Crackaryklar köplenç bu kemçilikleriň gyralarynda başlaýar.
2. Mikrokratlar we gurluş kemçilikleri:
Çig malyň ýa-da eremegiň kemçilikleri ýa-da kemçilikleri içerki mikrokratlara sebäp bolup biler. Mehaniki ýüklerde ýa-da termiki welosiped sürmekde, ýaryş uçlaryndaky stres konsentrasiýasy, çatryklaryň köpelmegine kömek edip, maddy bitewiligini peseldip biler.
Iş wagty: Iýul-04-2025